Menkul Kıymetler

“Menkul kıymet”, piyasalar ve yatırım ile ilgilenen ya da ilgilenmeyen pek çok kişinin sık duyduğu ve aşina olduğu bir terim olsa da, biraz açılmaya çalışıldığında özellikle de yatırım konularında yeni olanlar için kafa karıştırıcı olabiliyor. Yine de bu önemli konuyu birkaç temel nokta ve örnek ile basit bir şekilde anlatmak mümkün…

Bu yazıda, sermaye piyasası araçları arasında yer alan menkul kıymetlerin genel olarak ne şekilde tanımlandıklarına, neler olduklarına ve belli başlı özelliklerine kısaca değineceğiz.

Menkul Kıymet Nedir?

“Menkul”, bir yerden bir yere taşınabilir mal anlamına gelir. Dolayısıyla menkul kıymetlerden kasıt da, yatırım aracı olarak değerlendirilen, taşınabilir belli başlı kıymetli evraklardır. Çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alınan, belli bir tutarı temsil eden bu evraklar; satın alan kişilere ortaklık ya da alacak hakkı sağlarlar. Evrakların temsil ettikleri bu hak, belgeden ayrı bir şekilde kullanılamaz; aynı şekilde hakkın korunarak belgenin devredilmesi de mümkün değildir.

Sermaye Piyasası Kanunu tarafından kabul edilen menkul kıymetlere birkaç örnek verecek olursak, şunları sıralayabiliriz:

• Hisse senetleri – Yatırımcıların şirketlerin hisselerine ortak olabilmek amacıyla satın aldığı değerli kağıtlar,
• Tahviller – Anonim şirketler ya da kamu kuruşları tarafından çıkartılan, bir seneden uzun vadeye sahip borç senetleri,
• İntifa senetleri – Bir payı temsil etmeyen, sahiplerine yalnızca malvarlıksal haklar sağlayan kağıtlar,
• Kâr – zarar ortaklığı belgeleri – Sahiplerine ortaklık hakkı sağlamayan, bununla birlikte kâr ortaklığı sağlayan belgeler,
• Hazine bonoları, devletin ya da kamu tüzel kişilerinin bono ve tahvilleri, gelir ortaklığı senetleri(Bono, devlet kurumlarının ya da özel şirketlerin borcunu oluşturan menkul kıymetlerdir),
• Tertip olarak çıkartılan, 2 yıl ya da daha uzun süreli ipotek edilmiş borç ve irat senetleri,

• Finansman bonoları,
• Banka bonoları…

Menkul Kıymetlerin Özellikleri

Menkul kıymetlerin temel özellikleri, şu şekilde sıralanabilir:

• Kanunen kıymetli evrak niteliği taşırlar,
• Nominal değerlerine ek olarak, piyasadaki mevcut arz ve talebin ortaya çıkardığı bir de piyasa değerleri vardır,
• Yatırım amacı ile alınırlar ve yatırımcılara dönemsel getiri sağlarlar,
• Tek bir tane ticari ilişki için çıkartılmazlar. Çok sayıda ihraç edilirler ve halka sunulurlar,
• Nama ya da hamiline yazılı olabilirler; hangi miktarın nama, hangi miktarın ise hamiline yazılı olacağı, ana sözleşmede belirtilir.