Halka arz, şirketlerin genel halka hisselerini sunması ve borsada işlem görmesidir. Özellikle pandemi sonrasında ekonomik toparlanma sürecinde, şirketler için finansman ihtiyaçlarını karşılamak adına halka arz oldukça cazip hale gelmiştir. Yatırımcıların da, artan risk iştahı ve hisse senedi yatırımlarındaki potansiyel avantajlar nedeniyle halka arzlara olan ilgisi oldukça artmıştır. ​​​​​​

İşte bu yazımızda Halka Arz Nedir? Halka Arzdan Nasıl Hisse Alınır? Halka Arz Yatırımcıya Ne Kazandırır? sorularının yanıtını adım adım anlatacağız. 

Halka Arz Nedir? 

"Halka arz" terimi, bir şirketin hisse senetlerinin halka, bireysel ve kurumsal yatırımcılara yani kamuya satışı anlamına gelir. Hisselerini arz eden şirkete “İhraççı” adı verilir. Bu süreç, bir şirketin ilk halka arzı veya daha önce halka arz olmuş bir şirketin ihraç edeceği yeni hisselerini talep toplayarak satması (ikincil halka arz) şeklinde gerçekleşebilir. İlk halka arzda, şirket genellikle bireysel ve kurumsal yatırımcılara; sermayeyi genişletmek, işletme büyümesini desteklemek ve genel olarak daha fazla likidite elde etmek amacıyla hisselerini halka arz eder. Halka arz, yatırımcılara şirketin hisselerini satın alma ve şirketin ortakları olma fırsatı sunar. Halka arzın sonucunda, şirketin hisseleri borsada işlem görmeye başlar ve yatırımcılar bu hisseleri alıp satabilir. Halka arz, şirketin büyümesini destekleyebilecek büyük miktarda sermaye sağlayabilir, ancak aynı zamanda şirketin daha fazla şeffaflık ve düzenleyici gereksinimlere uyması anlamına gelir.

Halka Arz Türleri Nelerdir?

Arz edilen hisselerin kaynağı yönünden, satışa sunulan hisseler ortakların mevcut hisselerinin bir kısmının satışı veya sermaye artışı ile ihraç edilecek yeni hisselerin satışı şeklinde veya iki yöntemin karması şeklinde olabilir. Ortak satışı şeklinde arz edilen hisseler nedeniyle şirkete bir fon girişi gerçekleşmez, yalnızca satışı yapan ortaklara nakit girişi gerçekleşir. Hisse senetlerinin halka arzında aracı kurumlar veya bankalar “Aracı” rolünde bulunur. Halka arz olmak isteyen şirket ile aracı arasında “Halka Arza Aracılık Sözleşmesi” imzalanır. Şirket öncelikle arz olabilmek için SPK’ya başvurur. Halka arz olabilmek için SPK’dan uygunluk alınması zorunludur. SPK’nın onay verdiği halka arzlar için aracı kuruluş talep toplama takvimi belirler. Talep toplandıktan sonra talep eden yatırımcılara hisse dağıtımları yapılır ve bir süre sonra hisseler Borsa’da işlem görmeye başlar.

Halka Arzdan Nasıl Hisse Alınır?

Hisse senedi halka arzlarına katılım aracı kurumlar üzerinden gerçekleşmektedir. Hesabınızın bulunduğu aracı kurumun ilgili şirket halka arzı borsadan satış yöntemiyle değilse, konsorsiyum üyesi olması gerekir. Borsadan satış yöntemiyle yapılmayan halka arzlarda konsorsiyum üyesi olmayan aracı kurumlarda hesabı bulunan yatırımcılar talep yapamazlar. Bist üzerinden talep toplama yöntemiyle yapılan halka arz işlemlerinde aracı kurumun internet şubesi veya mobil uygulaması üzerinden talep edilen minimum pay adedi, talep edilen pay adedi bilgileri girilerek ve talep ettiğiniz payların bedeli kadar nakit parayı cari bakiyenizde bulundurarak katılım sağlayabilirsiniz. Talep işlemini gerçekleştirdikten sonra hesabınızda bulunan talep tutarı kadar bakiye, aracı kurum tarafından blokeye alınacaktır. Halka arz dağıtım sonucu açıklanana kadar bu bakiye blokede kalır, sonrasında talebin gerçekleşmeyen kısmı için nakit iade edilir. Borsadan satış yöntemiyle yapılan halka arzlarda, sonunda H harfi bulunan halka arz sembollerine normal hisse alımı yapılır gibi iptale kadar geçerli emir girişi yapılarak katılım sağlanır.

Halka Arza Aracılık Türleri Nelerdir?

Bakiyeyi yüklenim yönteminde aracı kurum halka arzda satılmayan payları bedelini ödeyerek satın alır. Eğer aracı kurum satılmayan payların bir kısmını almayı taahhüt etmişse buna kısmen bakiyeyi yüklenim yöntemi adı verilir. Tümünü yüklenim yönteminde aracı kurum halka arzda satılacak tüm payları satın alarak bedelini öder. Daha sonra bu payların talep eden yatırımcılara satışını yapar. En iyi gayret aracılığı yönteminde aracı kurum talep toplama sonrasında satılmayan payları ihraççıya iade eder.

Halka Arza Girecek Yatırımcılar Nelere Dikkat Etmelidir?

Halka arza katılım sağlanırken yine normal bir hisse alırken yapılan araştırmalar yapılabilir. Halka arzdan hisse almaya karar verirken hissenin değer artış potansiyelini veya azalış riskini gösterecek detayları bulabileceğiniz İzahname ve Fiyat Tespit Raporu incelenmesi gereken en önemli iki belgedir. Halka arz olacak şirket; faaliyetlerini, geçmişini, hukuki ve finansal durumunu, gelecek plan ve projeleri gibi tüm önemli detaylarını açıkladığı bir İzahname yayınlar. Yatırım yapılırken dikkat edilebilecek çoğu önemli bilgiye bu belgeden ulaşabilirsiniz. Bu nedenle İzahname incelemek şirket hakkında faydalı bilgiler sunacaktır. İkinci olarak halka arzda belirlenen fiyatın nasıl hesaplandığının açıklandığı fiyat tespit raporları aynı derecede önemli ikinci belgedir. Fiyat tespit raporunda şirketin gelecek finansal beklentileri, sektör durumu, yönetimin planları ve öngörülerine ulaşabilir, şirketin değerinin nasıl hesaplandığına ilişkin tüm detayları görebilirsiniz.

Şirketler Neden Halka Arz Olur? Halka Arzın Şirketlere Sağladığı Avantajlar Nelerdir?

• Şirketlerin halka arz olması sermaye tabanını genişleterek düşük maliyetli fon sağlar. Hisse senedi vadesiz bir finansal araçtır. Şirketin ihraç ettiği hisse karşılığı tahsil ettiği fonun geri ödenmesi söz konusu değildir. Ancak şirketlere hisseler karşılığı temettü ödemesi yoluyla nakit çıkışı yaratır.
• Şirketlere faaliyetlerini büyütmek, yatırım yapmak, işletme sermayesi olarak veya borç ödemesinde kullanmak üzere fon (kaynak) sağlar.
• Şirketin tanınırlığını, güvenilirliğini ve kredibilitesini artırır.
• Finansal tabloları ve özel durumları SPK kurallarına göre kamuya açıklanacağından şirket daha şeffaf ve hesap verebilir bir yapıya geçer.
• Şirketin yeni ortaklar bulmasını sağlar, ayrıca mevcut ortaklara hisselerini satabilecekleri likidite imkanını sunar.

Halka Arzda Dağıtılacak Hisse Miktarı Nedir? Hisse Miktarı Nasıl Belirlenir?

İzahname belgesinde satışa sunulacak hisse miktarına ilişkin bilgiler yer alır. Halka arz edilecek miktara ek olarak, fazla talep gelmesi halinde satışa konu edilecek ek satış miktarları da ayrılabilir. Bu durumda arz edilen toplam hisse miktarı artacaktır. Halka arz edilen hisseler tahsisat gruplarına bölünerek talep toplama ve dağıtım yapılabilmektedir. Tahsisat grupları genellikle yurtiçi bireysel yatırımcılar, yurtiçi kurumsal yatırımcılar, yurtdışı bireysel yatırımcılar, yurtdışı kurumsal yatırımcılar, şirket çalışanları vb. gruplardan oluşturulmaktadır. Her tahsisat grubuna farklı miktarlarda hisse dağıtımı yapılabilmektedir. Örneğin arzın büyük kısmı kurumsal yatırımcılara ayrılıp küçük bir kısmı yabancı yatırımcılara ayrılabilir. Bir tahsisat grubunun az talep yapması durumunda tahsisat gruplarının payları dağıtım sırasında değiştirilebilmektedir.  Genel olarak yatırımcılar halka arzlar öncesinde yurtiçi bireysel yatırımcıya ayrılan hisse miktarı bilindiğinden, eşit dağıtım olan durumda arz edilen hisse miktarını tahmini arz katılımcı sayısına bölerek bu arzdan kaç adet hisse dağıtılacağına yönelik hesaplamalar yapmaktadır. Örnek olarak toplam arz adedi 50 milyon hisse, bireysel yatırımcıya ayrılan payın 70% olduğu ve 3 milyon bireysel yatırımcının katılacağının tahmin edildiği bir halka arzda, bireysel yatırımcıya toplamda 35 milyon adet pay dağıtılırken kişi başına yaklaşık 11 veya 12 adet hisse dağıtılacağı öngörülebilir. Daha erken saatlerde yapılan talepler öncelikli olacaktır ve dağıtımdan daha yüksek pay alacaktır.

Halka Arz Hisseleri Kazandırır mı?

Halka arz işleminde borsaya çıkan hisseler yatırımcılar tarafından büyük bir ilgiyle takip edilmektedir. Son yıllarda Borsa İstanbul’da halka arzlara olan ilgi gittikçe yükselmiştir. Hisseler üzerinde yoğun ilgi olan dönemlerde de artan talep nedeniyle hisse fiyatları değer kazanmaktadır. Borsada hisselerin değerini belirleyen etkenler şirkete ait temel değerler olabildiği gibi haber ve spekülasyon kaynaklı yükselişler veya düşüşler de yaşanmaktadır. Halka arz olan bazı şirketler görece daha ucuz, bazı şirketler de daha yüksek değerlemeler yani piyasa değerleri ile borsaya gelmektedir. Daha ucuz değerlemeler ile halka arz olan şirketler yatırımcılar tarafından daha çok talep edilmekte ve daha hızlı değer kazanabilmektedir. Bazı durumlarda ise şirkete ait önemli beklentiler olduğunda, örneğin yatırım, proje, satın alma, yeni ürün geliştirmeleri vb. olduğunda yatırımcılar bu hisseleri daha çok tercih ederek fiyatlarda artışa sebep olmaktadır.  Özet olarak, her yeni halka arz olan hissenin kazanç potansiyeli ve imkânı, şirkete ait özel koşullara bakılarak karar verilebilecek bir durumdur. Bu konuda araştırma sonucu karar verilmelidir ve her halka arzın kesin olarak kazanç sağlayacağına dair bir garanti durum söz konusu değildir.

Halka Arzın Yatırımcı İçin Riskleri Nelerdir?

Halka arz hisselerinde de diğer hisselerde olduğu gibi belirli seviyelerde ve farklı türlerde riskler bulunmaktadır. Öncelikle hisseler halka arz oldukları piyasa ile hareket etme eğilimindedir. Yani Borsa Endeksinde meydana gelen düşüşler doğal olarak yeni halka arz olmuş hisseleri de etkilemektedir. Diğer yandan en önemli risk, bu hissenin makul bir iskonto ile arz edilmemiş olması olabilir. Eğer yatırımcılar bir hisseyi elde tutmak için yeterince cazip görmezlerse satışlar artacaktır ve arz sonrası bir fiyat düşüşü riski oluşabilecektir. Bir hissenin makul fiyatlanıp fiyatlanmadığını, halka arz olduğu fiyatın nasıl hesaplandığına Fiyat Tespit Raporu’ndan kontrol ederek öğrenebilirsiniz. Ayrıca bu rapor KAP’ta yayınlandıktan sonra diğer aracı kurumlar da bu rapora görüş yazmakta ve kamuyla paylaşmaktadırlar. Aracı kurumların fiyat tespit raporu görüşlerini okumak hisse fiyatlaması hakkında bir veri sağlayacaktır.

Son olarak, bir hisse halka arz olduktan sonra hızlıca arz olduğu fiyatın çok üzerine yükselebilir. Bu durumda hissenin arz fiyatı makul olsa bile piyasada pahalı bir hale gelebilir. Hızlıca değer kazanan hisseler genellikle daha sert yükseliş ve düşüş hareketi gösterme eğilimindedir. Böyle durumlarda hissenin geçmiş hareketlerini inceleyerek alım satım kararlarını vermek doğru bir adım olacaktır.